MEKSYK 1968 - POLSKA MEDALOWA FALA NA POMOŚCIE W KRAJU AZTEKÓW!
Gry wyjeżdżali do dalekiego Meksyku, nikt nie przypuszczał, że zanotują najlepszy występ w historii! Pojechali w sile siedmiu zawodników, pięciu wróciło z medalami! Jeden złoty i cztery krążki brązowe – oto dorobek naszych ciężarowców podczas XIX Letnich Igrzysk Olimpijskich. W kraju Azteków narodziła się słynna „meksykańska” fala. Przez pomost igrzysk w 1968 roku też przeszła fala, ale „biało-czerwona”!
W gustownych garniturach i słomkowych kapelutkach pojechali do Meksyku – Henryk Trębicki (LZS Ostrów Maz., kat. 56 kg), Mieczysław Nowak (Śląsk Wrocław, kat. 60 kg), Jan Wojnowski (Zawisza Bydgoszcz, kat. 60 kg), Marian Zieliński (Legia Warszawa, 67,5 kg), Waldemar Baszanowski (AZSW AWF Warszawa, kat. 67,5 kg), Norbert Ozimek (Legia Warszawa, kat. 82,5 kg), Marek Gołąb (Śląsk Wrocław, kat. 90 kg). Szefem reprezentacyjnej ekip polskich sztangistów był prezes związku oraz ceniony sędzia międzynarodowy Janusz Przedpełski, w Meksyku zawody sędziował też Jan Witucki, za wyniki odpowiadała wielka dwójka szkoleniowców: Klemens Roguski i Augustyn Dziedzic, lekarzem zespołu był Michał Firsowicz. Olimpijski medal mieliśmy już pierwszego dnia ciężarowej rywalizacji igrzysk w Meksyku – w kat. 56 kg na trzecim stopniu stanął 28-letni zawodnik reprezentujący LZS Ostrów Maz. - Henryk Trębicki. W trójboju uzyskał 357,5 kg (wyciskanie 115 kg + rwanie 107,5 + podrzut 135 kg). Dwa krążki – podobnie jak cztery lata wcześniej w Tokio – dała nam kategoria lekka – czyli do 67,5 kg. Już nikt nie miał wątpliwości, że w światowych ciężarach waga ta była naszą polską specjalnością! Po raz drugi mistrzem olimpijskim został Waldemar Baszanowski – 437,5 kg (135 kg + 135 kg + 167,5 kg), brąz wywalczył Marian Zieliński! Czwarty występ w igrzyskach i trzecie olimpijskie trofeum w kolorze brązowym! Wielki wyczyn tego wspaniałego ciężarowca. Pan Marian na stałe wszedł do panteonu wielkich tego sportu! Zieliński uzyskał 420 kg (135 kg + 125 kg + 160 kg). Na trzecim miejscu ukończył turniej Norbert Ozimek w kat. 82,5 kg – 472,5 kg (150 kg + 140 kg + 182,5 kg). Na początek ciężarowej rywalizacji medal, to i na zakończenie – też! W wadze do 90 kg trzecim sztangistą igrzysk w Meksyku zostaje Marek Gołąb – 495 kg (165 kg + 145 kg + 185 kg).
Pięć medali olimpijskich w ciężarach w jednych igrzyskach! W roku 2008 i 2012 całe polskie reprezentacje we wszystkich dyscyplinach przywoziły z Pekinu i Londynu po 10 medali! To tak dla przypomnienia i pokazania skali wyczynu podopiecznych trenerów Klemensa Roguskiego i Augustyna Dziedzica! Pozostała dwójka naszych zawodników – także w czołówce! Jan Wojnowski był czwarty w kat. 60 kg – 382,5 kg (117,5 kg + 115 kg + 150 kg), a piąty – Mieczysław Nowak – 375 kg (117,5 kg + 115 kg + 150 kg).
- Podczas Igrzysk XIX Olimpiady w Meksyku swoje reprezentacje wystawiły 122 narodowe komitety olimpijskie.
- Rozegrano 172 konkurencje w 18 dyscyplinach. W igrzyskach udział wzięło 5530 sportowców, 4750 mężczyzn i 780 kobiet.
- Igrzyska otworzył prezydent Gustavo Diaz Ordaz.
- Znicz zapaliła lekkoatletka Norma Enriqueta Basilio de Sotelo.
- Przyrzeczenie olimpijskie złożył lekkoatleta Pablo Garrido Lugo.
- Rok 1968 to burzliwy czas na świecie. Trwała wojna w Wietnamie, w Czechosłowacji wojska Paktu Warszawskiego tłumiły Praską Wiosnę. Polska przeżywała szok "marca", w samym Meksyku dziesięć dni przed uroczystym otwarciem imprezy studenci, protestujący przeciwko finansowaniu przez państwo tak wielkiego przedsięwzięcia (biorąc pod uwagę ubóstwo społeczeństwa), starli się z armią rządową. Śmierć poniosło 250 protestujących, a ponad tysiąc trafiło do szpitali. Wydarzenia te przeszły do historii jako masakra na Placu Tlatelolco.
- Kolejny raz nie dopuszczono do udziału w igrzyskach państw prowadzących politykę rasistowską (RPA i Rodezja).o
- Po raz pierwszy reprezentacje Zachodnich i Wschodnich Niemiec występowały oddzielnie.
- Nowością było przeprowadzenie testów antydopingowych oraz testów płci.
- Rozrzedzone powietrze Ciudad Mexico, położonego na wysokości 2300 m npm. zawierało o 30 procent mniej tlenu, ale stawiało mniejszy opór.
- Wysokość sprzyjała osiąganiu rewelacyjnych wyników w sprintach i skokach, ale powodowało również gorsze wyniki w konkurencjach wytrzymałościowych. Wielu zawodników po zakończeniu konkurencji zabierano na noszach do szpitala.
- Od czasu igrzysk w Meksyku zaczęto tworzyć ośrodki treningowe w wysoko położonych miejscowościach.
- Po raz pierwszy bieżnia i skocznie stadionu olimpijskiego pokryte zostały sprężynującym materiałem syntetycznym, tartanem, co miało decydujący wpływ na wyniki.
- Od początku igrzysk padały niewiarygodne rekordy świata – autorstwa biegacza USA Lee Evansa na 400 m - 43,8, czy amerykańskiej sztafety 4x400 - 2:56,1, Tommy'ego "Jeta" Smitha na 200 m - 19,83.
- Ten ostatni przeszedł do historii nie dzięki swojemu wyczynowi, a chwili dekoracji medalami. Kiedy sportowcy podeszli pod stopnie podium, widzowie na stadionie Azteca zobaczyli, że dwaj Amerykanie na jednej ręce mają założone czarne rękawiczki, a w drugiej trzymają buty. Na dresach mieli przypięte plakietki z napisem "prawa obywatelskie". Podczas odgrywania amerykańskiego hymnu Smith i Carlos podnieśli w górę pięści w czarnych rękawiczkach, prezentując całemu światu symboliczne pozdrowienie radykalnego ruchu czarnoskórych mieszkańców USA "Black Power".
- Po dekoracji Smith wyjaśnił zdumionym dziennikarzom, że "biała Ameryka" dała mu tylko kredyt na olimpijskie zwycięstwo. - Oni powiedzą, że zdobyłem medal, to jestem Amerykaninem, lecz gdybym zrobił coś złego, powiedzieliby, że jestem czarnuchem - powiedział. Kierownictwo ekipy USA usunęło obu lekkoatletów z reprezentacji olimpijskiej. Następnego dnia, ma mecie biegu na 400 m, trzej czarni Amerykanie - Lee Evans, G. Lawrence James i Ronald Freeman - ubrali czarne berety i pozdrowili tłum wzniesionym pięściami.
- Nieprawdopodobny wyczyn skoczka w dal Boba Beamona. 23-letni Amerykanin skoczył 8,90 m. Wcześniej przez 33 lata rekord w tej konkurencji udało się poprawić w sumie o 22 cm. Beamon jednym skokiem poprawił go o 55 cm. Wynik przetrwał na szczycie tabel przez 23 lata i dopiero w roku 1991 Mike Powell skoczył o 5 cm dalej.
- Nie mniej od Beamona zadziwił widownię skoczek wzwyż Richard Fosbury. Młody kalifornijczyk przelatywał nad poprzeczką plecami w dół, prezentując styl nazwany potem "Fosbury flop". Wygrał z wynikiem 2,24 m i już nigdy nie odegrał w żadnym zawodach poważniejszej roli. Poświęcił się studiom inżynierskim.
- Dyskobol Al Oerter (USA) po raz czwarty wystąpił w igrzyskach i wywalczył po raz czwarty złoty medal. Takiego wyczynu - poza nim - nie powtórzył żaden lekkoatleta.
- Igrzyska w Meksyku miały swoich bohaterów nie tylko na stadionie. Na pływalni w kapitalnym stylu zwyciężała 16-latka z USA Deborah Meyer, wygrała 200, 400 i 800 m stylem dow.
- W hali gimnastycznej podziwiana była zawodniczka Czechosłowacji Vera Caslavska, czterokrotna (3 złote, 1 srebrny) medalistka z Tokio. W Meksyku poprawiła ten wynik, zdobyła siedem medali - 4 złote, 2 srebrne i 1 brązowy.
- W biegach na długich dystansach dominowali reprezentanci Kenii, głównie dzięki Kipchoge Keino, który zdobył złoty medal na 1500 m i srebrny w biegu na 5000 m. Amos Biwot zdobył złoto na 3 km z przeszkodami, a Naftali Temu triumfował na 10 km. Kenijscy lekkoatleci zdobyli w Meksyku jeszcze 3 srebrne oraz 2 brązowe medale i zapoczątkowali erę dominacji długodystansowców z tego kraju.
- Igrzyska w Meksyku, dzięki niebywałej progresji wyników, jakie tam zanotowano, otworzyły w wielu dyscyplinach nową jakość.
- Za prawa do transmisji telewizyjnych MKOl. otrzymał 9,75 mln dolarów, zawody obejrzało 500 mln widzów na całym świecie. Igrzyska wchodziły w "erę telewizyjną".
- Polacy zdobyli w Meksyku 18 medali, w tym pięć złotych. Wspaniałą formę zaprezentowała Irena Szewińska. Zwyciężyła w biegu na 200 m zdobywając drugi w swojej karierze złoty medal olimpijski. Szewińska była również faworytką konkursu skoku w dal, ale spaliła dwie próby i nie zakwalifikowała się do finału. Wielkiego wyczynu dokonał Jerzy Pawłowski, który zdobył złoty medal w szabli i przełamał trwającą od dziesiątków lat dominację Węgrów. Złote medale zdobyli także Waldemar Baszanowski w podnoszeniu ciężarów w wadze lekkiej oraz Jerzy Kulej w boksie w wadze lekkopółśredniej. Bardzo miłą niespodziankę sprawił Józef Zapędzki, triumfując w strzelaniu z pistoletu automatycznego do sylwetek.
- W klasyfikacji medalowej wygrali Amerykanie -107 medali (45 medale złote, 28 srebrnych i 34 brązowe) przed ZSRR – 91 (29,32,30) i Japonią 25 (11,7,7). Polska na miejscu 11 – 18 (5,2,11).
- "Polskie" medale igrzysk w Meksyku - złote: Waldemar Baszanowski – podnoszenie ciężarów, waga lekka, Jerzy Kulej – boks, waga lekkopółśrednia, Jerzy Pawłowski – szermierka, szabla indywidualnie, Irena Szewińska – bieg na 200 m, Józef Zapędzki – strzelectwo, pistolet sylwetkowy, srebrne medale: Józef Grudzień – boks, waga lekka, Artur Olech – boks, waga muszą, brązowe medale: Stanisław Dragan – boks, waga półciężka, Marek Gołąb – podnoszenie ciężarów, waga lekkociężka, Janusz Kierzkowski – kolarstwo torowe, wyścig na 1000 m ze startu zatrzymanego, Norbert Ozimek – podnoszenie ciężarów, waga półciężka, Hubert Skrzypczak – boks, waga papierowa,Irena Szewińska – bieg na 100 m, Henryk Trębicki – podnoszenie ciężarów, waga kogucia, Marian Zieliński – podnoszenie ciężarów, waga lekka, Egon Franke, Adam Lisewski, Ryszard Parulski, Zbigniew Skrudlik, Witold Woyda – szermierka, floret drużynowo; Bohdan Andrzejewski, Kazimierz Barburski, Michał Butkiewicz, Bohdan Gonsior, Henryk Nielaba – szermierka, szpada drużynowo; Halina Aszkiełowicz, Krystyna Czajkowska, Krystyna Jakubowska, Krystyna Krupa, Jadwiga Marko-Książek, Józefa Ledwig, Barbara Niemczyk, Krystyna Ostromęcka, Elżbieta Porzec, Zofia Szcześniewska, Wanda Wiecha, Lidia Żmuda – siatkówka.
Opr. MareK
Źródło: www.pkol.pl, www.olympic.org, „Z kart historii polskiej sztangi” Zb. Gorlewski, J. Sacharuk.
Fot. Jan Rozmarynowski